„Nie możesz zmienić tego, kim ktoś jest, bez zniszczenia tego, kim był.”
Kto z nas nie pomyślał o powrocie do przeszłości i próbie uniknięcia pewnych epizodów lub złych wyborów? To myśl, która porusza umysł i serce każdego człowieka. Ten film to podróż w przeszłość w poszukiwaniu zaradzenia pustce w pamięci bohatera - Evana Treborna. Od dzieciństwa przejawiał poważne problemy z zanikami pamięci; to choroba psychiczna odziedziczona po ojcu, który trafił do zakładu psychiatrycznego. Choroba ta uniemożliwia mu przypomnienie sobie strasznych wydarzeń z przeszłości. Matka, z pomocą psychologa, namòwiła Evana do zapisywania codzienności i każdego doświadczenia w pamiętniku, aby lepiej i łatwiej rozpoznawać wspomnienia. W zasadzie te pamiętniki są sesją psychoanalityczną. Ponowne czytanie pamiętników odblokowuje pamięć i ułatwia przeniesienie się w przeszłość.
Nie tracimy pamięci - to nieświadomość chroni nas przed przypominaniem sobie prawd, które mogłyby nas przytłoczyć, ktòrych nie potrafimy zrozumieć i dlatego usuwamy je w niepamięć. Ale one tam są, jak w archiwum.
Zmiana przeszłości tylko komplikuje przyszłość bohatera, ponieważ niemożność zmiany osi czasu sprawia, że zmienione wybory wpływają na przyszłość, więc powròt do teraźniejszości zawsze ukazuje mu coś, co ponownie zrujnował: Evan otwiera dziurę, aby zatkać inną, naprawia rozdartą łatę kawałkiem płótna z innej części, a dziura zawsze pozostaje. W ten sposób non stop wpada z deszczu pod rynnę.
TEORIA CHAOSU I EFEKT MOTYLA
Prawdziwe narodziny tej teorii naukowej miały miejsce w 1963 roku, kiedy to Edward Norton Lorenz postawił hipotezę, że gdyby teorie były poprawne, wystarczyłoby jedno machnięcie skrzydłami mewy, aby na zawsze zaprowadzić zmiany klimatyczne. Alan Turing w eseju z 1950 roku przewidział tę koncepcję: „Przesunięcie pojedynczego elektronu o jedną miliardową centymetra w danym momencie może oznaczać różnicę między dwoma bardzo różnymi zdarzeniami, takimi jak śmierć człowieka rok później z powodu lawiny, albo jego ocalenie.” Oczywiście, nawet jeśli założenie jest prawdziwe, nie możemy podróżować w czasie i nie możemy udowodnić słuszności takiej teorii, ale logika mówi nam, że jest ona poprawna.
Termin „teoria chaosu” uderzył w część zbiorowej wyobraźni i stał się częścią popkultury, wraz z efektem motyla. Tę ostatnią (rozumianą jako wpływ minimalnych faktów na bieg wydarzeń) reprezentowało opublikowane już w 1952 roku opowiadanie Raya Bradbury'ego "A Sound of Thunder", w którym wyobrażone jest, że dzięki wehikułowi czasu w przyszłości organizowane są czasowe safari dla turystów. W odległej epoce prehistorycznej wędrowiec z przyszłości nadepnął na motyla, a fakt ten spowodował łańcuch niesamowitych konsekwencji dla historii ludzkości.
Wszystko jest sumą swej przeszłości i nic nie jest zrozumiałe bez swojej historii.
- Pierre Teilhard de Chardin -
Wszyscy jako dzieci przeżyliśmy silne konflikty, nieporozumienia, bolesne sytuacje, traumatyczne chwile i wszyscy je usunęliśmy, ponieważ jest to forma ochrony psychicznej. Evan Treborn zaczyna odkrywać swoje traumy: dziecięce epizody pornograficzne, śmierć kobiety i jej dziecka w wyniku żartu z ładunkiem wybuchowym, śmierć psa spalonego żywcem, ojca, ktòry goni go, by go zabić… to są luki we wspomnieniach, korzenie jego traum. Evan wiedzie spokojne życie do czasu, gdy jest na uniwersytecie i zaczyna czytać swoje własne pamiętniki. Są one jak otwarta nagle szafa, z ktòrej wspomnienia wysypują się jak lawina. Dobrze wiemy, że te traumy z przeszłości to skostniały mechanizm, który warunkuje naszą teraźniejszość, wpływa na nas poprzez wady naszego charakteru, postawy, które nabyliśmy, by bronić się przed tym mrocznym złem, doznanym bólem.
5 PODRÓŻY W CZASIE
Aby lepiej zrozumieć przeplatanie się hipotetycznych odmiennych żyć w oparciu o zmiany dokonane w przeszłości, warto skorzystać z tego prostego schematu. Evan odbywa 5 podróży w swoją przeszłość, każda z bardzo konkretnego powodu, modyfikuje popełniony błąd (przyczynę podróży), ale po powrocie odnajduje inną rzeczywistość (efekt).
1. Evan dowiedział się, że Kayleigh popełniła samobójstwo, uważa, że było to spowodowane przemocą jej ojca, więc cofa się w przeszłość i każe ojcu-pedofilowi przestać. Ojciec Kayleigh zostawia córkę w spokoju, ale całą złość wylewa na Tommy'ego, który trafia do więzienia. Gdy Tommy wróci na wolność, spróbuje zaatakować Evana, teraz partnera Kayleigh, który zabije go w walce, kończąc w więzieniu.
2. Evan nie chce siedzieć w więzieniu i chce zapobiec śmierci Tommy'ego. Wraca do przeszłości, aby powstrzymać Tommy'ego przed zabiciem psa i daje Lenny'emu ostrze do przecięcia worka, ale zamiast tego Lenny zabija Tommy'ego. Evan wraca do teraźniejszości, Lenny przebywa w zakładzie psychiatrycznym, a Kayleigh jest oszpeconą prostytutką i narkomanką.
3. Evan nie akceptuje, że Kayleigh i Lenny są w takim stanie. Wraca do przeszłości, by ocalić życie matki i małej dziewczynki, która otwiera skrzynkę pocztową z materiałami wybuchowymi, ale Evan budzi się w teraźniejszości bez rąk utraconych w momencie eksplozji. Co więcej, Lenny jest z Kayleigh, a matka umiera na raka płuc, spowodowanego nałogiem paleniem papierosów nabytym jako wynik niepełnosprawności Evana.
4. Evan nie akceptuje swojej niepełnosprawności, że Lenny jest z Kayleigh i że jego matka umiera. Wraca do przeszłości i grozi ojcu rodzeństwa ładunkiem wybuchowym, który upada na ziemię i powoduje śmierć Kayleigh, budzi się w teraźniejszości zamknięty w szpitalu psychiatrycznym za spowodowanie śmierci Kayleigh.
5. Evan nie akceptuje tego, że zabił Kayleigh i wraca do przeszłości, do momentu, kiedy Evan i Kayleigh spotkali się po raz pierwszy. Podchodzi do niej i mówi jej, że jej nienawidzi i grozi jej, więc budzi się w teraźniejszości, w której Kayleigh i jej brat zdecydują się mieszkać z matką. Pewnego dnia spotykają się na ulicy, a on odkrywa, że nawet się nie znają i oboje idą własną drogą.
Istnieją również dwa inne alternatywne zakończenia, być może mniej znane, z których oba są związane z oryginalnym zakończeniem. W pierwszym dziewczyna odwraca się i odchodzi, a Evan podąża za nią. W drugim, uważanym za szczęśliwe zakończenie, oboje odwracają się w tym samym czasie i rozpoczynają rozmowę, która zakończy się zaproszeniem na wspólną kawę.
W wersji director's cut filmu Evan definitywnie zmienia swoje przeznaczenie, powracając do przeszłości aż do dnia narodzin i dusząc się pępowiną. „Nie znowu” matki odnosi się do dwóch poprzednich martwych dzieci i sugeruje, że Evan podążył tą samą ścieżką. Istotne jest również to, że ojciec Evana znajduje się w szpitalu psychiatrycznym z powodu daru podróży w czasie i że próbował zabić Evana, aby uwolnić syna od tej klątwy.
DZIENNIK PSYCHOLOGA
Dziennik działa na zasadzie słuchania samego siebie, jest cichym i wiernym przyjacielem, jest jak sesja psychoanalityczna: pomaga cofnąć się w przeszłość, aby dezaktywować te mechanizmy, które wpływają na nasze obecne życie. W filmie jednak pojawia się hipoteza science fiction o podróżowaniu w czasie i tworzeniu innej rzeczywistości w przeszłości, naprawiając w ten sposób popełniony błąd, ale nie tworząc nowej linii czasu; przyszłość jest całkowicie odmieniona. (Jeden z najlepszych seriali, w którym z naukowym podejściem potraktowano efekt motyla, teorię pustki i podróży w czasie, jest "Flash").
W tym filmie pewne rzeczy nie są spójne w wymiarze czasoprzestrzennym, na przykład: za każdym razem, gdy Evan się budzi w osi czasu, jest zaskoczony brakiem ramion. No dobrze, my też bylibyśmy zdumieni, gdybyśmy się obudzili bez rąk. Ale na osi czasu, którą sam stworzył, Evan był zaangażowany w eksplozję i wiedział o tym. Czy więc Evan nie powinien wiedzieć w teraźniejszości, że nie ma rąk? W końcu jest to oś czasu, w której żyje Evan, teraz. A to tylko jeden przykład! Podróże w czasie mogą być naprawdę mylące, jeśli nie są wykonywane prawidłowo!
Wszystkie podróże Evana są hipotezami, granicami świata, które człowiek tworzy w swojej własnej psychice, jak wiele istnień, o których często marzymy, nawet myśląc: i gdybym tego dnia powiedziała "tak" temu człowiekowi, miałabym inne dzieci, może inną pracę, żyłabym w innej części świata itd... ale pozostańmy w hipotetycznym świecie. Z tego punktu widzenia film uczy nas, że lwia część naszego wewnętrznego świata jest poza naszą kontrolą.
INTROSPEKCJA
W psychologii droga uzdrawiania jest inicjowana w tym sensie, że staramy się cofnąć do początków, aby odtworzyć ścieżkę, którą przeszliśmy i zidentyfikować luki, które nas uwarunkowały. Wypełniając te luki zrozumieniem, dezaktywujemy nieświadome mechanizmy, które wiążą nas pod względem charakteru lub blokują nasze centra energetyczne (czakry). W filmie infantylnie ucieka się do naprawiania wad poprzez ich wymazywanie, a nie poprzez dojrzałe akceptowanie. Wszyscy jesteśmy połączeni, jesteśmy integralną częścią sieci, w której wszyscy jesteśmy zjednoczeni, a zmiana wydarzenia oznacza zmianę wydarzeń połączonych z nami w łańcuchu. Przesłanie jest jasne i jest raczej naukowe niż duchowe: zaakceptujmy przeszłość, aby naprawić swoją teraźniejszość i uzdrowić swoją przyszłość. Nasza mentalna pokusa byłaby pokusą pseudobogów, pokusą ingerowania w rzeczywistość w miejsce naszych marzeń, a konsekwencja jest zawsze tragiczna, o czym świadczą wyniki podróży w czasie Evana Treborna.
SEQUELS
Film miał dwie sequele:
- The Butterfly Effect 2 (2006)
- The Butterfly Effect 3: Revelations (2009)
Pomimo tego, że są kontynuacją pierwszego "The Butterfly Effect", filmy nie wydają się mieć bezpośredniego związku z poprzednim filmem. Różni są też aktorzy i sytuacje. Dopiero w drugim filmie istnieje nawiązanie do pierwszego filmu w scenie, w której Nick, szukając w Internecie informacji o swojej szczególnej „mocy”, zauważa artykuł, który pojawił się kilka lat wcześniej w prowincjonalnej gazecie, a ktòry opowiadał o mężczyźnie twierdzącym, że może cofnąć się w czasie po prostu patrząc na zdjęcia. Tym człowiekiem był ojciec Evana Treborna, bohatera pierwszego "Efektu motyla". Temat jest ten sam: podróże w czasie, efekt motyla, tragiczne zmiany wydarzeń. W trzecim filmie zadaniem głównego bohatera, Sama, jest podróż w czasie, aby współpracować z policją w rozwiązywaniu bardzo skomplikowanych spraw, a główny wątek okazuje się thrillerem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz